برگرفته از سخنرانی دکتر محمد رجبی

پیش نیاز تولید علوم انسانی

متن نوشته شده بخشی از جزوه رابطه علم و سرمایه است که با موضوع پیش نیاز تولید علوم انسانی اسلامی برگرفته از سخنرانی دکتر محمد رجبی درباره ی تاثیر فرهنگ سرمایه داری بر ماهیت علم می باشد که به همت موسسه علمی فرهنگی سدید منتشر شده است.

********

اگر بخواهیم در فضای تفکر و حکمت اسلامی تولید علم داشته باشیم، این علم باید چه فلسفه و پشتوانه­ ای داشته باشد؟ این یک مسئلۀ ساده نیست. ابتدا باید علم جدید و حوزه­ های علم جدید را به طور دقیق بشناسیم و نقد کنیم تا ناخودآگاه در یکی از این‌ها نیفتیم و به اشتباه گمان کنیم که علم اسلامی است.

شخصی می ­گفت رشته­ اش کلام است و دو استاد دارد که می­ گویند باید تمام علم کلام قدیم شیعه را دور بریزیم و بر اساس فلسفۀ تحلیلی انگلیسی علم کلام درست کنیم. هر دو استاد او روحانی بودند و اشخاص بسیار باتقوایی هم بودند. خب سؤال این است که فلسفۀ تحلیلی انگلیسی چه ربطی به اصول و عقاید دینی ما دارد؟ درست مانند این است که فلز ذوب­ شده را در ظرف پلاستیکی بریزیم.

تا زمانی که «لا اله» را نگوییم، نمی­ توانیم «الا الله» را بگوییم. اگر کسی که گمان کند از همین حالا می­تواند به سراغ تولید علم برود، صد درصد اشتباه می­ کند، زیرا تولید علم، کار ساده ­ای نیست. ابتدا باید آن‌چه را وجود دارد نفی کنیم و این امکان ندارد مگر آن‌که آن را بشناسیم و بدانیم چه چیزی را می­ خواهیم نفی کنیم. زمانی که نفی کنیم و این حجاب­ها برداشته شود، «لا اله» تحقق پیدا می­ کند و سپس فرصت «الا لله» را داریم.

مقدمۀ تولید علم، یک بحث علم­ شناسی نقادانه، عمیق، درست و سنجیده است که اگر این قضیه جا بیفتد، زمینه هموار می­ شود تا از خود بپرسیم چه دیدگاهی را می­ خواهیم بیان کنیم. بیست سال پیش که بنده بحث­ های غرب­شناسی را شروع کردم، تب انقلابی جوانان بسیار بالا بود و می­ گفتند: «ما به غرب چه کار داریم؟ شما از اسلام برای ما بگویید.»

بنده گفتم: «غرب­ شناسی به این معنا نیست که اگر پیش من آمدید، پیش کس دیگری نروید». ابتدا باید کفریاتی که مطرح شده است را بشناسیم و سپس ببینیم اسلام خالصی که می­ خواهیم بشناسیم و محجوب به این حجاب­ها شده است، چیست. ما حجاب را نمی­شناسیم و هر چه را به نام اسلام بشناسیم و بخواهیم مبنا قرار دهیم، می­ بینیم که یکی از این حجاب­ها بر آن سایه افکنده است، اما چون حجاب را نمی­ شناسیم، می­گوییم: اسلام اصیل را پیدا کرده­ ایم. این‌که می­ گوییم محجوب هستیم به این معناست که آن چیزی را که حق، خدا، اسلام، حکمت اسلامی، عرفان اسلامی و مبانی علمی می­ نامیم، چیزی نیست که ما می­ خواهیم. این نکته را از نتیجه­ ای که عاید می­ شود می­توان فهمید. ما بسیار تلاش می­ کنیم اما در نهایت از چالۀ پوپر، لِوی استراس، کانت، هگل، دکارت و مانند این‌ها سر در می­ آوریم.

 

منبع: سایت سدید